CO NALEŻY WIEDZIEĆ O PASACH TRANSPORTOWYCH?

Stosowanie zabezpieczeń jest obowiązkiem wysyłającego ładunek, jednak w trasie za stan pasów, łańcuchów, mat czy drążków rozporowych oraz innych tego typu urządzeń odpowie kierowca i to on będzie ukarany mandatem przez Policję lub Inspekcję Transportu Drogowego. Konsekwencje poniesie również spedytor, ponieważ transport zostanie unieruchomiony do czasu zastosowania właściwych środków. Przyjrzyjmy się bliżej znaczeniu stosowania pasów transportowych, zobaczmy, jakie powinny spełniać wymagania oraz sprawdźmy, co wiąże się z ich używaniem.

Znaczenie właściwego zabezpieczania ładunków

Bezpieczeństwo to najważniejsza z kwestii, które są brane pod uwagę przy wszelkich zagadnieniach dotyczących ruchu drogowego, a szczególnie transportu samochodowego. Wymogom związanym z ochroną wszystkich użytkowników drogi, kierowcy i pasażerów pojazdu podporządkowane są zarówno regulacje łączące się z budową dróg, jak i konstruowaniem pojazdów oraz zasadami ich wykorzystywania. Ze względu na skalę zagrożeń szczegółowo regulowane są zwłaszcza przewozy ładunków samochodamiciężarowymi, co jest spowodowane rozwijanymi prędkościami oraz przede wszystkim masą pojazdu, a także samego ładunku. Jedną z bardziej istotnych spraw jest właściwe rozmieszczenie oraz mocowanie ładunku, co pozwala na zachowanie stabilności i wyeliminowanie częstej przyczyny wypadków, czyli niekontrolowanej zmiany pozycji przewożonych towarów prowadzących do przewrócenia się pojazdu, wypadnięcia części towaru czy nawet zmiażdżenia kabiny kierowcy. Gwarancją prawidłowego mocowania ładunku jest przestrzeganie obowiązującej w tym zakresie normy PN-EN 12195, której poszczególne części opisują zarówno zasady postępowania, jak i rodzaj środków technicznych, które mogą być w tym celu wykorzystane.

Niebezpieczeństwa związane z możliwością niekontrolowanego przemieszczania się ładunku wynikają bezpośrednio z sił, jakie na niego oddziałują podczas jazdy. Niezabezpieczony żadnymi środkami technicznymi przedmiot umieszczony na skrzyni ładunkowej pozostaje w bezruchu za sprawą siły tarcia wytwarzanej między dwiema powierzchniami. Podczas gwałtownego przyspieszania na ładunek działa jednak siła bezwładności równa połowie ciężaru ładunku skierowana do tyłu, w czasie hamowania będzie ona oddziaływać w kierunku jazdy i wyniesie już 0,8 wiezionego ciężaru. Na zakrętach natomiast w grę wchodzi także siła odśrodkowa, której wartość osiąga połowę ciężaru ładunku. Ze względu na wielkość powstających obciążeń żaden z elementów konstrukcji skrzyni ładunkowej lub naczepy nie jest w stanie zatrzymać tak dużej masy, konieczne jest więc korzystanie z rozwiązań, które będą mogły zwiększyć tarcie między ładunkiem a powierzchnią skrzyni ładunkowej, a także przejmą pojawiające się siły.

Istnieje wiele sposobów unieruchamiania ładunku, są one też stosowane równolegle i wzajemnie się uzupełniają. Możliwe jest przede wszystkim blokowanie ładunku tak, by opierał się on o elementy pojazdu lub naczepy. Do często stosowanych metod należy dociskanie ładunku do powierzchni skrzyni ładunkowej, co może zwiększyć siłę tarcia nawet o 40%. Innym sposobem jest korzystanie z odciągów, a zatem rodzaju uwięzi, która przejmuje działającą siłę i przenosi ją na punkt mocowania. W przypadku niektórych ładunków możliwe jest mocowanie mechaniczne przez łączenie elementów ładunku ze specjalnymi uchwytami lub ryglami znajdującymi się na powierzchni ładunkowej. Do najpopularniejszych rozwiązań należy stosowanie metod mieszanych, łączących klinowanie ze stosowaniem naciągów, a także dociskiem, do skutecznego korzystania z takich możliwości niezbędne jest jednak używanie odpowiednich środków. W przypadku docisku i naciągów stosowane są specjalne pasy transportowe, a w razie dużo cięższych przedmiotów także łańcuchy.

Jakie są rodzaje i podstawowe parametry pasów transportowych?

Pasy mocujące są najpowszechniej używanym sposobem mocowania ładunków, ponieważ ze względu na swoją formę – dość cienkiej taśmy wykonanej z tworzywa sztucznego – można je dopasować do kształtu niemal każdego przedmiotu oraz bez większych problemów zamocować. Liczy się także niewielka masa pasów transportowych oraz nieduże rozmiary ułatwiające przewożenie. Duże znaczenie ma wygodny system ich naciągania za pomocą samonapinaczy. Pewnym ograniczeniem jest ich maksymalna wytrzymałość – zgodnie z przepisami nie można ich używać do zabezpieczania ładunków, których masa przekracza 10 ton.

Pasy transportowe muszą być wykonane zgodnie z normą PN-EN 12195-2 „Mocowanie ładunków. Bezpieczeństwo. Część 2: Pasy mocujące ładunki”. Potwierdzeniem faktu, że pas spełnia odpowiednie wymagania, jest umieszczona na nim czytelna etykieta, gdzie w górnej części opisu powinno się znajdować oznaczenie normy w postaci napisu „EN 12195-2”. Ważne informacje przekazuje już sam kolor etykiety, który wskazuje na rodzaj materiału, z jakiego wykonano pas – kolor niebieski to poliester (PE), zielony to poliamid (PA) natomiast brązowy to polipropylen (PP). Choć materiał, z jakiego wykonano pas, nie ma znaczenia, jeśli chodzi o jego wytrzymałość mechaniczną, która jest podawana oddzielnie, to jest ważny w przypadku, gdyby pasy były narażone na kontakt z chemikaliami. PE jest odporny na działanie kwasów nieorganicznych np. kwasu siarkowego lub solnego, uszkadza go jednak kontakt z ługami np. wodorotlenkiem sodu. PA jest odporny na substancje alkaliczne np. węglan sodu, jednak uszkadzają go kwasy nieorganiczne. PP jest natomiast tylko w niewielkim stopniu podatny na działanie alkaliów i kwasów nieorganicznych.

Na etykiecie pasów transportowych są podane również najważniejsze informacje na temat obciążeń, jakie mogą one przenosić. Wartości są podawane w dekaniutonach (daN), co odpowiada 10 N (niutonom), a w przybliżeniu sile, z jaką działa masa 1 kilograma. W przypadku mocowania dociskowego, które ma zwiększyć tarcie między ładunkiem a powierzchnią skrzyni ładunkowej, istotnym parametrem jest STF (Standard Tension Force), czyli nominalna siła napięcia, która pokazuje, z jaką siłą ładunek będzie dociskany do podłoża. Jest ona osiągana wówczas, gdy w napinaczu użyto SHF o wartości 50 daN. Jeśli chodzi o wytrzymałość naciągów, to kluczowe znaczenie ma LC (Lashing Capacity), a więc dopuszczalne obciążenie. Jest to wielkość największej siły, która nie spowoduje zerwania pasa. Znaczenie ma także SHF (Standard Hand Force), a zatem nominalna siła ręczna, pokazująca z jaką siłą maksymalną można działać na dźwignię napinacza.

Trzeba podkreślić, że pasy transportowe są produkowane w różnych kolorach. Na ogół producenci stosują tu oznaczenia, jakie są stosowane do zawiesi, tj. pasów używanych do mocowania ładunków przy podnoszeniu ich za pomocą dźwigów. Nie można jednak zapominać, że kolory te można traktować jedynie orientacyjnie – norma PN-EN 12195-2 nie przewiduje oznaczeń kolorystycznych. Wg PN-EN 1492-1 „Zawiesia tekstylne. Bezpieczeństwo. Część 1: Zawiesia pasowe płaskie tkane z włókien syntetycznych, ogólnego przeznaczenia” kolor fioletowy oznacza maksymalny DOR (dopuszczalne obciążenie robocze) 1 tony, zielony – 2 tony, żółty – 3 tony, szary – 4 tony, czerwony – 5 ton, brązowy – 6 ton, niebieski – 8 ton, natomiast pomarańczowy 10 ton. W przypadku pasów transportowych wiążące są jednak wyłącznie informacje podane na etykiecie

Co wiąże się z eksploatacją pasów transportowych?

Pasy transportowe występują w różnych odmianach, jeżeli chodzi o grubość taśm. Najwęższe mają zaledwie 25 mm, a najszersze 75 mm. Różna jest także ich długość, co pozwala na dopasowanie ich do rozmiarów mocowanego ładunku. Do zaczepiania pasów o mocowania skrzyni służą zamontowane w nich haki. Pasy mogą występować jako komplet z napinaczem, w takiej sytuacji mają jedną etykietę i podane na niej wartości odnoszą się do całego zestawu. Jeżeli natomiast pas i napinacz występują oddzielnie, to mamy do czynienia z dwiema etykietami, a maksymalne obciążenie musi odpowiadać temu, które znajduje się na etykiecie podającej niższą wartość. Pasy jednoczęściowe wykorzystuje się do opasywania ładunku, natomiast pasy dwuczęściowe służą do korzystania z punktów zaczepienia. Nie należy też zapominać o parametrze wydłużenia pasa. Rozciągliwość wg PN-EN 12195-2 nie może przekraczać 7%, lecz im mniejszy będzie ten parametr, tym większa stabilność wymiarowa pasa i mniejsze prawdopodobieństwo poluzowanie mocowań.

Bezpieczne mocowanie za pomocą pasów transportowych to nie tylko unieruchomienie ładunku, ale także ochrona pasów oraz zabezpieczanego przedmiotu przed uszkodzeniami. W wielu przypadkach niezbędne jest wykorzystywanie specjalnych narożników, które uniemożliwiają kontakt pasa z ostrą krawędzią ładunku, co zapobiega jego przecięciu, a rozkładając siły na większej powierzchni, zmniejszają ryzyko jej wyszczerbienia. Przy mocowaniu dociskowym nie można zapominać, że na wzrost tarcia ma wpływ nie tylko samo użycie pasów, ale także zastosowanie mat antypoślizgowych. Układane pod ładunkiem zwiększają znacząco tarcie, a tym samym sprawiają, że prawdopodobieństwo przemieszczenia ładunku jest dużo niższe. Korzystanie z mat pozwala także na zastosowanie mniejszej ilości pasów.

Ponieważ od stanu technicznego pasów zależy bezpieczeństwo ładunku, również one same muszą być nieuszkodzone i prawidłowo użyte. Pasy transportowe powinny być wyłączone z użytkowania w sytuacji, gdy ich etykieta stanie się nieczytelna na tyle, że nie będzie możliwe stwierdzenie, jakie wartości mają poszczególne parametry. Nie wolno także używać pasów, które są naderwane, nadcięte lub ich włókna uległy odkształceniom i pas ma na swojej długości różną strukturę. Niedopuszczalne są także uszkodzenia napinaczy, zwłaszcza odkształcenia mechanizmu, co może skutkować nieprawidłowym blokowaniem zapadki. Powodem wycofania napinacza może być także korozja. Warto też pamiętać, że pasy, które są wilgotne, mają mniejszą wytrzymałość, np. pasy poliamidowe. Wilgotne tracą około 15% swojej wytrzymałości. W przypadku ryzyka zamoczenia powinny więc być stosowane z odpowiednim „zapasem”.