JAK WYBRAĆ ŻARÓWKI DO SAMOCHODU CIĘŻAROWEGO?

Stosowanie świateł oznacza także, że samochód będzie zauważony znacznie szybciej również w bardzo słoneczne dni, zwłaszcza dla tych uczestników ruchu drogowego, którzy poruszają się w stronę, z której padają promienie słońca. Włączone i prawidłowo ustawione lampy to także bezpieczeństwo i zdecydowanie większy komfort jazdy nocą. W ciężarówkach jakość emitowanego światła ma szczególnie duże znaczenie – kilkudziesięciotonowe nieraz zestawy pojazdów potrzebują znacznie większej odległości do zatrzymania się, a ich zwrotność nie dorównuje samochodom osobowym. Do dostrzeżenia zagrożenia konieczne są więc światła, które będą mogły działać znacznie skuteczniej niż w przeciętej „osobówce”. O zasięgu i sile lamp decyduje przede wszystkim konstrukcja reflektorów, trzeba jednak pamiętać o tym, że mogą one ujawnić swoje zalety jedynie w komplecie z właściwie dobraną żarówką do samochodu ciężarowego. Przyjrzyjmy się bliżej, jak są skonstruowane typowe reflektory, zobaczmy, jakie źródła światła są stosowane w pojazdach ciężarowych oraz przekonajmy się, co warto wziąć pod uwagę, szukając odpowiednich żarówek.

Reflektory używane w oświetleniu samochodów ciężarowych

Zgodnie z przepisami oświetlenie samochodu ciężarowego powinno się składać z 2 lub 4 lamp świateł drogowych, 2 reflektorów świateł mijania, 2 świateł pozycyjnych, a także dwóch przednich lamp kierunkowskazów. Z tyłu konieczne będą światła pozycyjne tylne, światła hamowania potocznie zwane lampami „stop”, dwie lampy kierunkowskazów, a ponadto światło cofania oraz światła przeciwmgłowe tylne, oświetlenie tablicy rejestracyjnej i tylne odblaski. Z przodu mogą być zamontowane światła dzienne oraz światła przeciwmgłowe. Niezbędne będą światła pozycyjne boczne oraz odblaski, a także światła obrysowe. W przypadku świateł mijania muszą one świecić asymetrycznie, by nie oślepiać kierowców pojazdów nadjeżdżających z przeciwka. Strumień świetlny trafiający na lewą stronę pojazdu jest więc ukierunkowany tak, by doświetlać znajdujący się tam obszar jedynie wycinkowo. Warto pamiętać, że źle ustawione światła mijania mogą być przyczyną olśnienia i doprowadzić do niebezpiecznej sytuacji lub nawet wypadku.

Każda lampa samochodowa wykorzystująca tradycyjne źródła światła składa się ze źródła światła, odbłyśnika oraz szyby, która pomaga w odpowiednim ukierunkowaniu strumienia światła za sprawą kombinacji odpowiednich zaboleń i ryflowań. W starszych autach stosowano głównie reflektory paraboliczne, które gwarantowały skromny zakres wykorzystania światła, sięgający zaledwie 27%. Nowsze konstrukcje reflektorów wykorzystujące lampy elipsoidalne typu PES (Poly-Elipsoid System) wykorzystują odbłyśnik w znacznie mniejszym stopniu, a zwiększone natężenie strumienia światła osiąga się za pośrednictwem soczewki, co umożliwia wykorzystanie nawet 35% światła. Jeszcze lepsze rezultaty daje stosowanie reflektorów paraboloidalnych tzw. FF (Free Fields). W tym przypadku zrezygnowano z soczewek, a zadanie odpowiedniego skierowania promieni świetlnych przejęły odbłyśniki o ściśle geometrii, które przedostają się na zewnątrz przez zupełnie płaską szybę ochronną. Światła z reflektorami FF oznaczają wykorzystanie strumienia świetlnego w 45%.

Warto przypomnieć, że wszystkie reflektory montowane w pojeździe muszą posiadać odpowiednią homologację, która obejmuje nie tylko samą lampę, ale także używane w niej źródło światła. W oświetleniu przeznaczonym dla określonego rodzaju żarówek nie można więc zakładać żarówek innego typu. Trzeba też pamiętać, że światła samochodowe tego samego rodzaju powinny mieć źródła światła o identycznych parametrach – obie zamontowane żarówki muszą więc być takie same. Oznaczenie homologacji lampy znajduje się zawsze na jej kloszu. Jest tam określony kraj, w którym homologowano lampę w postaci litery „E” oraz cyfrowego kodu – dla Polski będzie to E20, E1 to Niemcy, a E2 Francja. Kod któregokolwiek z krajów europejskich wskazuje, że można jej używać w pojeździe zarejestrowanym w każdym kraju UE. Poza tym na lampie będzie także wskazanie jej przeznaczenia oraz typu żarówki. Przy tradycyjnych żarnikowych może to być np. np. A – światła pozycyjne, a dla halogenowych m.in. HCR – lampa dla osobnych świateł mijania i drogowych do włączania równoczesnego. W przypadku lamp wyładowczych oznaczeniem lampy do świateł biksenonowych będzie DC/R. Na kloszu jest także umieszczona jedno- albo dwustronna strzałka, pokazująca czy lampa jest przeznaczona dla ruchu lewo-, prawo- czy obustronnego.

Źródła światła dla samochodów ciężarowych

Wyróżnikiem instalacji elektrycznej montowanej w ciężarówkach jest to, że jest ona zasilana prądem o napięciu 24 volt, stosowane w niej źródła światła muszą więc być przystosowane do prądu o takiej charakterystyce. W lampach samochodów ciężarowych wykorzystuje się wciąż tradycyjne żarówki. Są one wyposażone w klasyczny wolframowy żarnik, który rozgrzewa się podczas przepływu prądu. Żarnik jest umieszczony w szklanej bańce, która jest wypełniona mieszanką argonu z azotem lub próżnią. Klasyczne żarówki są używane w światłach postojowych, oświetleniu tablicy rejestracyjnej czy światłach obrysowych – na ogół to C5W, W5W, T4W lub R5W, a także światłach hamowania, światłach cofania, kierunkowskazach oraz tylnych światłach przeciwmgłowych – głównie P21W lub W21/5W. Używane są też WY5W, W21/5W, WY5W, W16W, W21W, P27W, P27/7W, PY21W, P21/4W, RY10W, C5W, H21W, R5W czy też R10W.

Do świateł drogowych i świateł mijania stosuje się zwykle żarówki halogenowe. Używa się w nich również żarników wolframowych, jednak są one zamknięte w bańkach wypełnionych pierwiastkami z grupy halogenków. Sprawiają one, że wolfram parujący z żarnika znowu się na nim osadza, choć czyni to w sposób nieregularny, co z czasem powoduje przerwanie drucika, to żywotność halogenów, podobnie jak ilość emitowanego światła jest większa. Minusem jest jednak konieczności wykonywania bańki ze szkła kwarcowego, ponieważ halogen bardziej się nagrzewa, co jest spowodowane tym, że regeneracja żarnika może zachodzić tylko w temperaturze powyżej 250°C. Żarówki halogenowe są najczęściej wykorzystywane w odmianach dwustykowych jednowłókowych H1 i H7 przeznaczonych do lamp PES i FF oraz trójstykowych dwuwłókowych H4 do lamp parabolicznych.

W wielu pojazdach ciężarowych montowane są także lampy wyładowcze, tzw. ksenonowe. Działają one dzięki wytwarzaniu łuku elektrycznego dającego białe światło o dużym natężeniu. W przypadku lamp wyładowczych łuk powstaje w niewielkiej bańce wypełnionej ksenonem dzięki prądowi o bardzo wysokim napięciu sięgającym 25 kV (25 000 V). Prąd o takich parametrach jest niezbędny do rozjarzenia łuku, podczas pracy przetwornica napięcia stanowiąca część reflektorów ksenonowych dostarcza prądu o napięciu około 85 V. Lampy ksenonowe montuje się na ogół w reflektorach typu PES, odpowiednio homologowanych dla tego źródła światła – oznaczonych symbolami DC, DR lub DC/R. Światła ksenonowe emitują więcej światła niż halogeny, są też od nich trwalsze, jednocześnie ich cena zakupu jest sporo wyższa. Lampy ksenonowe są też wyposażane w specjalny układ ich pozycjonowania, który dobiera kąt nachylenia do obciążenia i położenia nadwozia.

Coraz częściej jako oświetlenie samochodów ciężarowych stosuje się diody LED. Mają one znacznie większą trwałość i niskie zużycie energii, co jest szczególnie ważne w bardzo obciążonych instalacjach. Nadają się one świetnie do wszystkich rodzajów oświetlenia, dobrze sprawdzając się w lampach sygnalizacyjnych, kierunkowskazach, światłach hamowania czy światłach dziennych. Głównym problemem jest jednak fakt, że lampy LED stanowią całość wraz z reflektorem, ich wymiana jest więc kosztowna i ciężko byłoby przeprowadzić ją w warunkach drogowych.

Na co warto zwracać uwagę przy wyborze żarówek?

Producenci oświetlenia do ciężarówek oferują szeroką gamę źródeł światła do wszystkich rodzajów lamp. W przypadku oświetlenia sygnalizacyjnego oferowane są głównie tradycyjne żarówki, jeśli chodzi o światła mijania i drogowe prym wiodą wciąż żarówki halogenowe. Nabywcy cenią je za stosunkowo niskie koszty zakupu oraz możliwość samodzielnej wymiany żarówki w niemal każdych warunkach drogowych. Ważne jest także to, że wytwórcy proponują wiele modeli o przedłużonej trwałości – co szczególnie istotne ważne w ciężarówkach narażonych na ciągłe wstrząsy. Wytwarzane są także modele o zwiększonym natężeniu światła i temperaturze barwowej bardziej zbliżonej do naturalnego światła białego. Podwyższone własności użytkowe klasycznych halogenów są tym istotniejsze, że przy obowiązkowej jeździe na światłach standardowe konstrukcje ulegają znacznie szybszemu zużyciu. Do najpopularniejszych typów żarówek halogenowych należą H1, H3, H4, H7 i H11.

Wybierając odpowiednie żarówki halogenowe, trzeba przede wszystkim kierować się oznaczeniami na kloszu reflektora. Nie ma tu znaczenia dobór mocy, ponieważ każdemu typowi żarówki odpowiada tu właściwy parametr – halogeny H4 mają 60/55W, a H7 55W – jeśli podane wartości są inne, niż standardowe oznacza to, że źródło światła nie spełnia norm i nie może być stosowane na drogach publicznych. Warto pamiętać, że ważną cechą żarówek halogenowych, która ma wpływ na żywotność odbłyśników, a zatem całego reflektora jest emitowane promieniowanie UV, które niszczy te elementy. Halogeny dobrych producentów są wyposażone w specjalne powłoki filtrujące promieniowanie ultrafioletowe, a informację o tym można znaleźć na opakowaniu żarówki.

Oddzielne oznaczenia znajdują się na lampach wyładowczych. Źródła światła tego typu mają symbol D (Discharge) albo skrót HID (High Intensity Discharge Lamp). W reflektorach soczewkowych (projekcyjnych) stosowane są lampy z literą S np. typu D1S albo D2S, a w wyposażonych w odbłyśniki (reflektory z kloszami FF) litera R m.in. D1R oraz D2R. W oznaczeniach lamp ksenonowych liczba parzysta lub nieparzysta pokazuje czy lampa ma zapłonnik, czy też nie. Lampy ksenonowe najczęściej mają moc 35 W, choć spotyka się również lampy 25 W, co pozwala na zrezygnowanie z układów samopoziomujących.

Zarówno producenci żarówek halogenowych, jak i ksenonowych mają w swoich ofertach standardowe źródła światła, a także ich ulepszone wersje. W samochodach ciężarowych szczególnie liczy się możliwość długiej eksploatacji poszczególnych podzespołów, dobrym wyborem będzie więc decydowanie się na żarówki o zwiększonej wytrzymałości tzw. heavy duty. Ze względu na duże znaczenie dobrej widoczności ciekawą propozycją są również żarówki o zwiększonej ilości emitowanego światła.